Imam Kurtubi, “Aliy” hakkında! (Bakara 255)

Maliki alimlerinden Ebu Abdillah El Kurtubi (600-671 h/1204-1274 m) “Ayetul Kursi”ni tefsir ederken “El Aliy” (yüce) kelimesinin izahında diyor:

“O Alîydir.” Bununla kadrin ve konumun yüksekliği anlatılmak istenir. Me­kân itibariyle yükseklik değil. Çünkü yüce Allah mekân tutmaktan münez­zehtir.

Allahu Tealaya bir yön izafe eden küfre düşer( Ibn Hacer el-Heytemi)

Zekeriyya el-Ensarî’nin talebesi, hicrî 974 yılında vefat etmiş olan İmam Şihabuddin İbn Hacer el-Heytemî eş-Şafiî, Minhacu’l-Kavîm isimli eserinin 224. sahifesinde buyuruyor ki:

Biliniz ki el-Karafî ve başkaları eş-Şafi, Malik, Ahmed ve Ebu Hanife’den rivayet etmiştir ki, Allah onlardan razı olsun, her kim Allahu tealaya bir yön izafe eder yahut cisim isnad ederse, o küfre düşer. Ve onlar (bu ulema) böyle söylemekte haklıydı.

Islam Alimlerinin Allahu Teala’nın hadis’e(sonradan olan şeylere) benzememesinde ittifakları

Ehl-i sünnet taifesinden Şafiî, Hanefî, Mâlikî ve faziletli Hanbelî tâifeleriyle diğer âlimler, Allah tebareke Ve teâlânm, cihetten, cismiyetten sınırlanmaktan, mekândan ve mahlûkata benzemek-ten münezzeh olduğu hususunda ittifak etmişlerdir.

EBU’L-MEÂLİ İMAMÜ’L-HARAMEYN «LÜMAÜ’L-EDİLLE» ADLI KİTABINDAKİ, «ALLAHÜ TEÂLÂ’NIN HÂDİSLERE (SONRADAN YARATILANLARA) BENZEMEKTEN MÜNEZZEH OLDUĞUNA DAİR KELÂMI İLE MEZKÛR KİTABIN ŞÂRİHİ (ONU ŞERH EDEN) ŞEREFUDDİN B. ET-TELEMSÂNİ’NİN SÖZLERİ
Ebu’l-Meâlî İmamü’l-Harameyn, (LumaüT-Edille fî Kavaîd-i Eh- li’s-Sünne) adlı eserinde diyor ki: Rab (Allah subhanehû ve teâlâ), cihetlerle (yönlerle) tahsis edilmekten, cihetlerle sınırlı olan vasıflandırmalardan münezzehtir. Fikirler onu sınırlandıramaz, mekânlar onu içine alamaz, ölçülere girmez, sınır ve ölçülerin tahdidinden (sınırlamalarından) yücedir. Çünkü kendisine mahsus ciheti olan her şey, o ciheti işgal edicidir (yani mekan tutar). Mekânı kabul eden her şey, cevherle (en küçük yapı birimi, atom) mülâkatı (alakayı) ve ayrılmayı kabul eder. Hâlbuki birleşme ve ayrılmayı kabul eden her şey, cevherler gibi hadistir (sonradan yaratılmıştır).

Şeyh Şerefuddin b. et-Telemsâni mezkûr «LümâüT-Edille» adlı kitâbın şerhinde bu konuya ait uzun beyanda bulunup der ki: Allahü Teâlâ’ya cihet isbat etmek için, Kur’ân’da, hadîs kitaplarında geçen müteşabihlerle delil getirenin reddine icmalen cevap şudur:

<<Şeriat, ancak akla dayanarak sabit olur, akıl onun ölçüsüdür, öyle ise aklı tekzib edecek (yalanlayacak) şey, Şeriat’ta varid olması (bulunması) tasavvur olunamaz (yani düşünülemez bile). Çünkü akıl, Şeriat’ın şahididir. Eğer, Şeriat aklın düşündüğüne muhalif bir şey getirseydi, Şeriat ile aklın ahkâmları her ikisi de birden bâtıl olacaktı (çünkü ikisi de birbirlerini tekzib ederlerdi).

Sadeddin et-Teftazanî «Şerhü’l-Makasıd» adlı kitabında şöyle der: Allahü Teâlâ’ya hakikî cismiyet, mekân olduğuna hükmeden kimseler, yalan ve kuşkulu kıyaslardan lâzım gelen neticeler, müteşabih olan Kur’ân âyetleri ve hadislerin zahirî mânâları üzere mezheplerini kurmuşlardır. Vehmi kıyasdan olan delillerinden, meselâ, demişler ki:

<<Mevcut olan her şey, ya cisimdir veya bir cismin içinde bulunur (yani sıfat olur). Allahü Teâlâ ise, başkasına ihtiyacı muhal olduğundan dolayı, bir cismin içinde bulunması da muhaldir, öyle ise, Allahü Teâlâ cisim olduğu muhakkaktır.

Yine dedikleri gibi: «Her varlık ya mütehayyizdir (bir mekândır) veya kendisi bir yerin içindedir». Yukarıda beyan olunduğu üzere, bir şeye muhtaç olması muhal olduğu için bir mütehayyizin içinde bulunması da muhaldir, öyle ise, kendisi mütehayyizdir.

Yine dedikleri gibi: «Allahü Teâlâ’ya cihet, yön olduğuna dair delil: Vacib Teâlâ, ya bu âlemle muttasıldır (bitişiktir)’ veya munfasıldır (ayrıdır). Muttasıl olsun, munfasıl olsun, illâ bu âlemin bir cihetindedir.»
Yine kendisine cihetin isbatı için demişler ki: «Vacib Teâlâ (Allah), ya bu âleme dahildir. Ki, o zaman mütehayyizdir veya bu âlemin dışındadır. Ki, o zaman bu âlemin bir cihetinde bulunur, öyle ise bu âlemin bir cihetinde bulunuyor ve bu karşıt önermeler sahih olup zarurî (bedihî-yani anlaşılması için belli bir tasavvura gerek duymayan açık manalar) olan önermeler kısmına münhasırdırlar» diye iddia ederler.

Bu kıyasla ilgili delillerin ibtali için cevabımız şudur ki: Getirdikleri bu deliller menedilir (reddedilir). Nasıl sahih olsunlar ki, delillerindeki önermeler, mantık ilmindeki munfasıl önermelerine muhalif olup mânâ itibariyle önermeler, karşıtları veya karşıtına eşit olan ikinci önermelerden müteşekkil değillerdir. Bununla beraber, akıllı kimseler, Allah cisim ve cihet olmadığına dair ittifak ederek şöyle bir kıyası delil getirmişlerdir. Mevcut olan her şey, ya cisimdir veya bir cisme dayanır veya ne cisim, ne de bir cisme dayanır. Mücessime tâifesı ile Allah’a cihet iddia eden tâifelerin yukarıda beyanları geçen önermelerinin taksimatı ve önermelerin iki kısma münhasır olan iddialan da vehimden (kuşkudan) meydana gelen yalan hükümlerdendir. Delillerinde geçen önermelerinin bedihî oldukları dâvâları da, ya inat ve mükebberelerine binaen ve yahut birçok kuşkulu önermeler zaruriyat (bedihiyat) önermelere benzeyişlerinden ileri gelmiştir.
İkincisi, yâni Allah’a cisim, tehayyüz (bir yerde yerleşme), cihet (yön) olduğuna zahiren delâlet eden müteşabih âyet ve hadîslerden oluşan delilleri ise, âyetlerden:

«Onlar (îslâm’a girmeyenler), illâ Allah’ın, buluttan gölgeler içinde meleklerle birlikte kendilerine gelivermesine ve işlerinin bitirilivermesine mi bakıyorlar? Halbuki, (bütün) işler Allah’a döndürülür.» (Bakara sûresi, âyet: 210); «Rahmân (Allah) Arş’ı istiva etti.» (Tâhâ sûresi, âyet: 5); «Ancak yüce ve cömert olan Rabbinin varlığı bakîdir.» (Rahman sûresi, âyet: 27); «Kim ululuk hevesine düşerse, (bilsin ki) bütün ululuk Allah’ındır. Güzel kelimeler ancak O’na yükselir.» (Fatır sûresi, âyet: 10)f, «Gerçek sana (ey Resûlüm) biat edenler, ancak Allah’a biat etmiş olurlar. Allah’ın eli, onların elleri üstündedir» (Fetih sûresi, âyet: 10), «And olsun ki biz sana diğer bir zamanda (ey Mûsâ) annene vahyolunacak şeyi ilham ettiğimiz vakitte de lütfetmiş ve kendisine onu tabuta koy da denize (Nil nehrine) at Deniz de onu sahile atıversin ki, Benim ve onun düşmanı olan biri alacak diye (emreylemiştik)| Sana karşı (ey Mûsâ) gözümün önünde yetiştirilmen için kendimden bir sevgi bırakmıştım.» (Tâhâ sûresi, âyet: 37, 38, 39), «Ey İblis! İki elimle (yani bizzat) yarattığıma secde etmekten seni hangi rşey menetti?» (Saad sûresi, âyet: 75); «Müşrikler, Allah’ı hak (ye lâyık) olduğu şekilde takdir etmediler. Halbuki kıyamet günü (Kürre-i) arz topdan (ancak) O’nun kabzasıdır. Gökler de O’nun sağ eliyle (toplanıp) dürülmüşlerdir» (Zümer sûresi, âyet: 67); «O gün (azap günü) her nefis, «Allah yanında işlediğim taksiratlardan dolayı vay hasret (ve nedamet) ime. Hakikat ben, (O’nun diniyle, kitabıyla) eğlenenlerdendim.» diyecektir (Zümer sûresi, âyet: 56). Bu âyetlere benzer başka âyetler de vardır.

Müteşabih hadîsler ise, Peygamber aleyhissalâtü vesselâm’m bir cariyeden, «Allah nerededir?» diye sorduğu suale, cariye «Göktedir» diye cevap verdi. Resûlullah onun bu dediğini inkâr etmeyip İslâmiyetine hüküm vermiştir. «Gerçekten Allahü Teâlâ, her gecenin üçte biri geçerken dünya semasma iner…», «Allah, Âdem’i şekline göre yarattı.», «Cebbar (Kahredici Allah) ayağım cehenneme koyar…», «Allah, evliyasına gülüyor», «Sadaka Rahman’ın (Allah’ın) ayasına düşer…» ve daha başka hadîsler de vardır.
Cevap: Bu naklî müteşabih âyet ve hadîsler ile duyulan zannî deliller, aklî ve kesin delillere karşı oldukları için zahiren onlardan anlaşılan mânâlara göre olmadıklarına katî olarak hükmedilir. Hatâdan en selâmetli yol ve Kur’ân-ı Kerim’in, «Halbuki müteşabih âyetin te’vilini, ancak Allah bilir…» (Âl-i İmran sûresi, âyet: 7) meâlindeki istisna mânâsını ifade eden, (illallah) ancak Allah kelimesinin üzerine yapılan vakfa münasip olmak üzere, müteşabihleri tefsir etmeyip Allah’a havale etmektir. Veyahut tefsir kitaplarıyla, hadîs şerhlerinde beyan olunduğu üzere bu hususta en kuvvetli yol ve mezkûr âyette, «Ancak Allah ve ilimde çok kuvvetli olanlar, (müteşabihin mânâsını) bilir.» diye geçen atfa dayanarak aklî delillere münasip ve olgun bir şekilde te’vil edilirler.

Eğer denilse ki, gerçek din olarak Allahü Teâlâ’ya mekân ve cihet olmadığı için, niçin semavî kitaplar ile hadîs-i nebevilerin çoğunda sayılamayacak kadar tahayyüz ve cihete işaret edilmiş; hiçbirisinde açıkça bunların olmadıklarına değinilmemiştir? Nitekim, Allah’ın varlığına, birliğine, ilmine, kudretine, kıyametin hakikatına ve cisimlerin haşrolacaklarından birçok yerde tekrar tekrar bahsedip gayet te’kit etmişlerdir. Halbuki Allah’a cihet ve mekân olmadığına dair tahkik ve te’kit ile bahsetmeleri daha lâyıktır. Çünkü, muhtelif din ve görüşler olduğu hâlde, akıllı kimselerin yaradılışında olduğu gibi duâ edilirken semaya (göğe) doğru teveccüh edilir (yönelir) ve eller göğe doğru yükselir.

Bu itiraza şöyle cevap verilmiş: Avam tabakasının akılları, Allah’ı cihetten tenzih etmeye ermediği, hattâ bir cihette olmayan herhangi bir şeyin olmadığına cezm ettikleri için, zahiren teşbihe ve Sânî’in (Allah’ın) en şerefli cihette bulunmasına delâlet eden sözlerle onlara hitab edilmesi daha münasip, ıslahlarına daha yakın, onları doğru yola çağırmaya daha lâyıktır. Bununla birlikte, Allah’ın, hâdis olan,şeylerin alâmetinden kesin olarak münezzeh olduğuna dair, (Kur’ân’da ve hadîs-i şeriflerde) dikkatli uyarı ve işaretler vardır. Akıllı kimselerin duâ esnasıda yüzlerini göğe karşı kaldırmaları, Allah’ın gökte olduğunu itikad ettikleri için olmayıp belki gök, duânm kıblesi olduğu içindir. Çünkü hayırların, bereketlerin, nurların ve yağmurların yukarıdan inmeleri beklenilmektedir.
Burada Îmamu’l-Harameyn’in dedikleri sona erdi.

Bazı âlimler, bu itiraza cevaben demişler ki: Yukarıya doğru el ve baş kaldırmakta, Allahü Teâlâ’nın bir cihette olduğuna dair hiçbir delil yoktur. Bu sabit bir hakikattir. Çünkü, Müslümanlar namazda Kabe’ye yönelmekle emrolunmuşlar; halbuki Allah, Kâbe cihetinde değildir, namaz esnasında, secde edecekleri yere bakmakla emrolunmuşlar; halbuki Allah yerde de değildir. Keza… Secdeye kapanmalarında alınlarını, yüzlerini yere koymak emrolunmuş; halbuki o yer altında değildir. Belki bu hareketler, mücerred bir şekilde Allah’a ibâdet etmek ve O’ndan korkmak içindir. İşte duada ellerin yukarıya kaldırılması ve göğe doğru yönelmesinin sebebi de budur.

[Ebu Hamid bin Merzuk, Bera’atü’l-Eş’ariyyîn, s. 113-117]

Imâm Es-Subki el-Azharîden « Allâh’in nuzul (inis) » hadisinin açiklamasi

Imâm Es-Subki’nin kitabi olan « ithafu’l-kainat bi beyâni s-selef ve’l-halef fi’l mutesâbihat » uzun bir fetvâyi kaleme aldi ve söyle diyor :
« ومعنى {ينـزل ربنا إلى سماء الدنيا} ينـزل رسوله أو رحمته »
« ve {yenzilu rabbunâ ilâ s-samâ’i d-dunya} ‘nin anlami, yani Onun habercisi (Melek) dunyanin emasinda iniyor demek, veya Onun rahmeti iniyor demek »

Imam Muhammed bin Ahmed ez Dah ez Şankiti(ra): Allah mekandan münezzehtir!!

Değerli kardeşlerimiz,Vehhabilerin Allaha mekan izafe etmekle semadadir diyerek nasil ehli sünnet akidesinden uzak düştüklerini belgelemeye devam ediyoruz.Gördüğünüz resim Sudanin Mehşur Ehli Sünnet alimlerinden Muhammed Bin Ahmed ez Şankitinin(r.a)-(ölümü 30 yaşinda hicri 1404)-“El Ayetul Muhkemat” adli kitabinin 6 ci sayfasidir.Sayfada şu sözler geçiyor:

« اتفق علمـاء السنــة على أنّ الله غني عن كلّ شيء وكلَّ شيء مفتقـِر إليه، قائمٌ بنفسِه لا يحتاج إلى محـلّ ولا إلى مُخَـَصَّص، فهو الذي خلق الزمان والمكان وهو على مــا عليه كان قبل أن لا زمان و لا مكان »

“Ehli Sünnet alimleri Allahin yaratdiklarina ihtiyaci olmadiğina ve tüm yaratilanlarin ona muhtaç olduğuna dair icma etmişlerdir.Onun birilerinin ona izafe etdiyi gibi mekana ihtiyaci yoktur.O,zamanin ve mekanin yaradicisidir.Zamani ve mekani yaratmadan önce nasildiysa şimdi de öyledir.”

Müşrik ile Müslüman’ın farkı(rububiyyet!)

Kardeşlerim bundan önceki paylaşımlarda müşrikler hakkında ve bu PUTA tapanları, Allahtan başkasına tapmıyan Müslümanların aynı kefeye koyulmasını izah ettik. Aradaki farkı anlatmaya Allahın izniyle devam ediyoruz.

Rahmetli allame Şeyh Selâmetu’l-Azamî telif eylediği << El-Barâhinü’s-Sâtıa fi Reddi ba’zı’l-Bidâi’ş-Sâyia>> adli nefis kitabının üslubu açık olup ibaresi şudur: << Allahı başkasına benzetme fikrinin, iman ile şer’i ibadetin cehaletinden peyda olduğunun beyanı>>: Bilmelisin ki,iman, Peygamber(sallallahü aleyhi vesellem)’in getiridiği bedihiyata ilhak edilecek derecede havaş ve avam tabakası nezdinde meşhur olan hükümleri tasdik edip onlara inanmaktır. Şeriat’ta ibadetin manası, insan kalb ve kalıbıyla(cesediyle) Allah’a karşı son derece tevazu içerisinde kulluk yapmaktır. Öyle ise ibadetin iki şekli vardır:

Kalbi ibadet: Allahü Teala’da rububiyyet ve rububiyyetin neticesi mustakil olarak menfaat veya zarar ile şüphesiz olarak iradesinin nüfuzu gibi özelliklerinden birisinin bulunmasına inancıdır!

Bedeni ibadet: Bunlarla kalben itikad etmekle beraber, namazdaki kıyam rüku, secde ve daha başka zahiri belirli haraketi yapmaktır.

Kalbi itikad OLMADAN mezkur haraketlerden birisi velev secde de olsa, o hudu(alçalma) şer’i ibadet değildir. Alimlerin, puta secde eden kimseyi kafirdir, demelerinin sebebi, haddizatında Allah’tan başkasına secde edilmesinin küfür olmayıp ancak putun secdeye layık olduğu itikadında bulunduğuna dair emare olduğu içindir. Zira Allah’tan başkasına secde edilmesi, haddizatında küfür olsaydı, hiç bir şeriatta caiz olmayacaktı. Çünki öyle bir secde günahlardandır; Allah, başkasına günah işlemesinii emretmez.

şüphesiz İslam şeriatı’nden önceki şeriatlarda aziz ve yüce Allah’tan başkasına tazım ve teşrif için secde edilmesi caizdi. Ancak bu İslam şeriatı’nda haram kılınmıştır. Rububiyyetine ITIKAD ETMIYEREK yüceltmek için , birisi Allah’tan başkasına secde etse, yaptığı secdeden dolayı günahkardır. Onda( secdede bulunduğu şeyde) rububiyyet vasfı olduğuna ITIKAD ETMEDIKCE KAFIR OLMAZ. Aziz ve yüce Allah’ın, Peygamberi olan Yakub ile zevcesi ve oğulları, Yusuf aleyhisselamın yanına gittiklerinde << (Yusuf) anasını,babasını tahta çıkardı,onlar da ona secde ettiler(eğilip hürmet ettiler)>> (yusuf süresi ayet 100) diye buyurduğu ayet-i celilesi de, bu dediğimize delalet eder.

İbn Kesir bu ayetin tefsirinde şöyle der: Yani, Yusuf aleyhisselam’ın yanında kalan kardeşinden başka, annesi, babası ve diğer onbir kardeşleri kendisine secde ettiler. Bu, onların şeriatında caiz idi. Onlar, büyük bir zata selam verirken ona secdeye kapanırlardı. Adem aleyhisselam’ın şeriatında İsa aleyhisselam’ın şeriatı zamanına kadar bu cevaz devam etti. Bu, İslam dininde haram kılındı. Maksadımıza ait İbn Kesir’in ibaresi sona erdi. Aziz ve yüce Allah’ın meleklere Adem’e secde etmeleri için emri de, sana bu dediğimizi beyan eder. Adem aleyhisselam’a yaptıkları secdenin hakikati, emreden Allah’a bir ibadet ve Adem aleyhisselama bir ikramdır.

Yukarıda geçen izahtan, Kabe’nin etrafını dolaşmak, haceru’l-Esved’e el sürmek, onu öpmek ve üzerine baş koymak, onları tazım etmektir. Ne kabe’ye ne de hacerü’l-Esved’e yapılan şer’i bir ibadettir. Belki onları ziyaret edip tavaf eden kimsenin yaptığı, rububiyyetine inanıp kendisine bunu yapmaya emreden Aziz ve yüce Allah’a bir ibadettir. 

Şeriat’ta bir şeye yapılan bütün tazimler, ibadet etmek değildir ki, sirk olsun. Belki yapılması emir olunan ve yapılmasına teşvik edilen bazı tazimler, vacıb veya mendubtur. Bazısı mekruh veya haram, diğer bazısı mübahtır. Beraberinde rububiyyete ait hususlarından bir hususiyyet itikadi olmayan herhangi bir şeye tazımı ŞIRK değildir.

Bir şeyi tazım eden kimse, o şeyde rububiyyet hususlarından birisinin mevcut olduğunu itikat etmedikçe Şeriat’ta o kimse mezkur şeyin ibadetçisidir, diye iddia etmenin önemi yoktur. Şüphesiz ademoğlu, sağlam düşünce sahibi olduğu müddetçe, ancak rububiyyet vasfı kendisinde sabit olan zat, ibadete(tapınılmaya) müstehak olduğu, rububiyyet vasfı kendisinde bulunmayanın ibadete müstehak olmadığı akıllarında yerleşmiştir. Demek ki, Allah’ın kurduğu şeriatlarda ve insanların akıllarında yerleşen fikirde, rububiyyetin sübütü ile ibadet istihkaki, birbirlerinden ayrılmayan iki vasiftir!

Müşriklerin(Allah’a ortak koşanların), Allah’dan başka haklarında rububiyyet itikad ettikleri şeylerin ibadete müstahak olduklarına dair itikadları, rububiyyette ortaklık taslama temeli üzerine kurulmuştur. Bu itikadın temeli,düşünceden sıyrılıp yıkıldığı zaman, üzerine kurulduğu Allah’tan başkasına ibadete istihkak düşüncesi de yıkılır.

Müşrik kimse, Aziz ve yüce Allah’ın, rububiyyet vasfiyle münferi olduğunu teslim(Kabul) etmiyor ki, yalnız Allahü Teala’nın ibadete müstahak olduğunu Kabul etsin. Kendisinde Aziz ve yüce Allah’tan başkasının rububiyyet vasfiyle mutassif olduğu inancı bulunduğu müddetçe, o şeyin ibadete müstahak olduğuna da tabi olacaktır(inanacaktır).

İşte akıllı kimseler nezdinde, (bu nedenle) rububiyyet tevhidi ile uluhiyyet tevhidi, sübüt ve itikad bakımından mütelazım(birbirinden ayrılmıyan) iki vasıf oldukları açık bir gerçektir. Öyle ise Allah’tan başka bir Rab olmadığını ikrar eden kimse, O’ndan başkasının ibadete müstahak olmadığını itiraf etmiş ve anlamış demektir. İşte bu ikinci sık bütün Müslümanların kalbinde olan << LA İLAHE İLLALLAH( Allah’tan başka ilah yoktur!)>> kelime-İ tevhidin manasıdır!!

[Ebu hamid bin Merzuk, Bera’atu’l-Eş’ariyyîn, s.125-127]